EVLİLİK SÖZLEŞMESİ ŞARTLARI VE HUKUKİ DETAYLAR

MAL REJİMİ KAVRAMI VE MAL REJİMİ TÜRLERİ

Evlilik birliği oluşturulmadan önce veya evlilik devam ederken, eşlerin sahip oldukları mal varlığı üzerindeki hak ve yükümlülükleri ile boşanma durumunda bu değerler üzerindeki tasarrufları düzenleyen kurallar bütününe “mal rejimi” denir. Bununla birlikte, evlilik sözleşmeleri uygulanacak mal rejiminin seçimi ve/veya değiştirilmesi amacıyla yapılan hukuki bir işlemdir. Ancak önemli bir nokta, evlilik sözleşmelerinin, eşlerin birbirlerine olan davranışlarının bir taahhüdü olmadığı, sadece mal varlıklarını düzenlemek için yapılan bir sözleşme olduğudur.

Kanundaki karşılığı “mal rejimi sözleşmesi” olan bu tür sözleşmeler, halk arasında genellikle “evlilik sözleşmesi” olarak adlandırılır. Evlilik sözleşmesi nedir sorusunun cevabını vermeden önce kanunda belirtilen mal rejimi kavramını ve mal rejimi türlerini iyi anlamak gerekir. Kanun koyucu, dört farklı mal rejimine yer vermiştir. Kanunda belirtilen mal rejimi türleri aşağıdaki gibidir:

1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi: Türk Medeni Kanunu’nda kabul edilmiş olan yasal mal rejimidir. Yani eşler, evlilik sözleşmesi yaparak mal rejimini belirlemedikleri takdirde kanunen edinilmiş mallara katılma rejimi geçerlidir. Edinilmiş mallara katılma rejiminde evlilikten sonra edinilen tüm mallar eşlerin katkı oranına bakılmadan ortak mal sayılır ve boşanma sürecinde eşler arasında eşit paylaştırılır.
2. Mal Ayrılığı Rejimi: Mal ayrılığı rejiminde her eş, yasal sınırlar içinde kendi mal varlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur. Başka bir deyişle, hangi mal kime aitse, boşanma sonrasında da o malın sahibi olarak kalır.
3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi: Paylaşmalı mal ayrılığı, mal ayrılığının özel bir türüdür ve bu rejimde eşler boşandıktan sonra kendi mallarının sahibi olarak kalırlar. Ancak diğer mal rejimlerinden farklı olarak kısmi bir tasfiye süreci gerçekleşir. Yani her eş, kendi sahip olduğu mallarını geri alır. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi sona erdiğinde, üstün yararı olduğunu kanıtlayan eş, diğer önlemlerle birlikte, payının ödeme tarihindeki karşılığını alarak paylı mülkiyetteki malın kendisine devredilmesini talep edebilir.
4. Mal Ortaklığı Rejimi: Mal ortaklığı rejimi, ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarını kapsar. Bu rejimde eşler, ister ortak mal ister kişisel mal olsun, bütün mallara ortak olurlar. Boşanma durumunda malların kişisel mal olup olmadığı önem arz etmeksizin tüm mallar üzerinde eşler hak sahibi olurlar.

Kanun koyucu, eşlerin farklı ailevi ve ekonomik ihtiyaçlara sahip olabileceğini göz önünde bulundurarak, kendi ihtiyaçlarına uygun bir mal rejimi seçme ve gerektiğinde bu rejimin içeriğini sınırlı da olsa değiştirme imkanı tanımıştır. Eşler, mal rejimi sözleşmesi yaparak mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı rejimlerinden birini seçebilirler. Ancak eğer bu seçimi yapmazlar ise yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NASIL YAPILIR VE EVLİLİK SÖZLEŞMESİ ŞARTLARI NELERDİR?

Eşlerin en çok merak ettiği konulardan biri, evlilik sözleşmesi nasıl yapılır hususudur. Bu sözleşmenin hukuki geçerliliği için belirli koşullar bulunmaktadır ve Türk Medeni Kanunu’nda evlilik sözleşmesinin şartları detaylı olarak açıklanmıştır.

• Evlilik Sözleşmesi Yapma Ehliyeti :Evlilik sözleşmesi şartlarından ilki tarafların ehliyet sahibi olmasıdır. Yalnızca tam ehliyetli veya sınırlı ehliyetli bireyler tarafından kurulabilir. Kısıtlı veya yaşça küçük bireyler ise vasilerinin onayıyla bu sözleşmeyi yapabilirler. Sözleşme, yalnızca eşler veya evlenecek olan çiftler arasında imzalanabilir. Eğer eşlerden biri ayırt etme gücüne sahip değilse, mal rejimi sözleşmesi yapılamaz. Eğer bir eş daha sonra ayırt etme gücünü kaybederse, ayırt etme gücü olmayan eşin yasal temsilcisi, mahkemeden mal ayrılığına geçilmesini talep edebilir (TMK m. 206/2). Bu durumda, diğer eş de mal ayrılığına karar verilmesi için mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
• Evlilik Sözleşmesinin İçeriği: Sözleşmenin içeriği, yasal düzenlemeler doğrultusunda belirlenmelidir. Kanunda ismi geçen mal rejimlerinden (mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı) hangisinin tercih edildiği sözleşmede belirtilmelidir.
• Evlilik Sözleşmesinin Noterde Yapılması: Evlilik sözleşmesi şartları sadece noter onayıyla geçerli hale gelebilir. Bu süreç noterde yapılmalıdır ve düzenleme veya onaylama aşamalarını içermelidir. El yazısıyla hazırlanan ve imzalanan belge hukuken geçerli değildir. Yabancı uyruklu ve Türkçe bilmeyen bir eşin evlilik sözleşmesini, yeminli tercüman eşliğinde noterde imzalaması gerekmektedir. Notere gitmeden önce yeminli tercümana dair notere bilgi vermek önemlidir.
• Evlilik Sözleşmesinin İmzalanması: Evlilik sözleşmesi şartları geçerliliği için eşler arasında imza atılması zorunludur. Eğer çiftlerden biri veya her ikisi ehliyetli değilse, kendi yerlerine atanmış yasal vasiler imza atmakla yükümlüdür.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NEREDE YAPILIR?

Evlilik sözleşmesinin şekli, eşlerin çıkarlarının korunması, mal rejimi konusundaki ihtilafların çözümü ve açıklığın sağlanması amacıyla belirlenmiştir. Bu doğrultuda, mal rejimi sözleşmesinin noter nezaretinde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılması gerekmektedir (TMK m.205/1). Diğer bir deyişle, başka bir yetkili makam evlilik sözleşmesi şartlarını onaylayamaz veya tescil edemez. Ayrıca, Türk Konsoloslukları noter yetkisine sahip olduğundan, bu sözleşmelerin konsolosluklarda da düzenlenebileceği kabul edilir.

Türk Medeni Kanunu’nun 205. maddesinde belirtildiği üzere, evlenme anında eşler, hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak evlenme memuruna bildirebilirler. Bu durum, evlilik sözleşmesinin şekil şartını sağlamak adına önemlidir.

Ayrıca, Evlendirme Yönetmeliği’nde yapılan değişikliklerle, evlenme niyetindeki bireylerin evlenme memuruna hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak bildirebilecekleri öngörülmüştür. Ancak, evlendirme memurunun evlilik sözleşmesi şartlarını onaylama veya düzenleme yetkisi bulunmamaktadır. Evlendirme memuru, daha önce düzenlenmiş veya onaylanmış belgeyi evlenme kütüğünde ilgili alana kaydederek, ilgili Nüfus Müdürlüğü’ne gönderecektir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NOTER ÜCRETİ

Evlilik sözleşmesi noter ücreti, ülkeye ve bölgeye göre değişebilir. Bu nedenle, net bir ücret bilgisi vermek için bulunduğunuz ülke veya bölgeye göre bir notere danışmanız önemlidir.

Örneğin, Türkiye’de evlilik sözleşmesi noter ücreti, 2023 yılı itibariyle noterin yazdığı kağıtların dairede kalan nüshası ile iş sahibine verilen asıl ve örneklerinin her sayfasından 23,76 TL yazı ücreti alınarak yapılır. Ayrıca Kanun uyarınca tescili gereken işlemlere ait kağıtlardan, işlem başına maktu olarak 7,42 TL tescil ücreti alınır. Bu ücretlere ek olarak vergi ve harçlar da uygulanacaktır. 2023 yılı itibariyle çok fazla sayfa içermeyen bir mal rejimi sözleşmesinin noter ücreti 1000- 1500 TL civarında olacaktır.

Ancak, bu ücret değişebilir ve noterlik ücret tarifesi güncellenebilir. Bu nedenle, en doğru bilgiyi yerel bir noterden veya Adalet Bakanlığı resmi web sitesinden almanız önerilir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ YAPILMASI ZORUNLU MUDUR?

Her türlü sözleşmede olduğu gibi, evlilik sözleşmelerinde de irade serbestisi ön plandadır. Kanun koyucu evlilik sözleşmesinin yapılmasını zorunlu kılmamaktadır. Bu nedenle, eşlerden biri diğerini evlilik sözleşmesi yapmaya zorlayamaz.

Eşler, zorunlu olmasa da evlilik öncesi veya evlilik süresince evlilik sözleşmesi yaparak, mal rejimini belirleyebilirler. Bu belirleme, kanunda hüküm altına alınan mal ortaklığı, mal ayrılığı ve paylaşmalı mal ayrılığı rejimlerinden biri olarak gerçekleştirilebilir. Bu tür bir sözleşme yapılmadığı takdirde, eşlerin yasal mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılma rejimi”ne tabi oldukları kabul edilir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NE ZAMAN YAPILIR?

Evlilik sözleşmeleri, evlilik öncesinde yani nişanlılık döneminde de yapılabilmektedir. Nişanlılar arasında gerçekleşen mal rejimi sözleşmesi, evlenme geciktirici bir koşula bağlı hukuki bir işlem olarak nitelendirilir. Yani bu sözleşme, nişanlıların evlenmeleri halinde yürürlüğe girer. Ancak, nişan evlilik dışında başka bir sebep ile son bulursa, nişanlılık döneminde yapılan evlilik sözleşmesi şartlarının geçerliliği kalmaz.

Evlilik sözleşmesi, evlenmeden önce yapılması hukuken tavsiye edilen bir adımdır, zira evlilik sonrası olası boşanma durumlarında mal paylaşımı konusundaki belirsizlikleri ortadan kaldırır. Bu sayede, çiftler evliliklerini kurarken hukuki bir koruma altında olduklarını bilirler ve gelecekteki olası karmaşaları önceden önlemiş olurlar.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ SONRADAN DEĞİŞTİRİLEBİLİR Mİ?

Kanun koyucu, eşlerin farklı ailevi ve ekonomik ihtiyaçlara sahip olabileceğini göz önünde bulundurarak, ihtiyaçlarına uygun bir mal rejimi seçme ve gerektiğinde bu rejimin içeriğini sınırlı da olsa değiştirme imkanı tanımıştır. Eşler, mal rejimi sözleşmesi yaparak mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı rejimlerinden birini seçebilirler. Ancak eğer bu seçimi yapmazlar ise yasal mal rejimi olan “edinilmiş mallara katılma rejimi”ne tabi olurlar.

Eşler, Kanun’da belirtilmiş olan mal rejimlerinden birini seçtikten sonra, seçtikleri mal rejiminde Kanun’un öngördüğü sınırlar içerisinde değişiklik yapabilir veya bu rejimi kaldırabilirler. Örneğin, eşler mal varlıklarının hangi kategoriye dahil olacağını, Türk Medeni Kanunu’nun 221. maddesinde belirtilen sınırlar içinde farklı şekillerde düzenleyebilirler.

Örneğin bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti nedeniyle edinilen malların, kişisel mal olarak kabul edilmesini veya kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını belirleyebilirler (TMK m. 221/1, 221/2). Ya da boşanma durumunda mal paylaşımının hangi oranda yapılacağı, hangi maldan hangi eşe ne kadar pay verileceğini önceden evlilik sözleşmesi ile belirleyebilirler.

Ayrıca, eğer eşler arasında mal ortaklığı rejimi seçilmişse, eşler ortaklık mallarının kapsamını genişletebilir veya daraltabilirler (TMK m. 258, 259); ancak kişisel malvarlığının aleyhine edinilmiş malları artıramazlar. Eşler, boşanma sonuçlarını da mal rejimi sözleşmesi ile belirleyebilirler; ancak TMK m. 184/ b.5 uyarınca böyle bir anlaşmanın geçerliliği hakimin onayına tabidir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ MADDELERİ NELER İÇERMELİDİR?

Evlilik sözleşmesinin içeriği, çiftlerin özel durumlarına, beklentilerine ve ihtiyaçlarına göre şekillenmelidir. Eşlerin ihtiyaç ve beklentileri doğrultusunda evlilik sözleşmesi maddeleri belirlenmeli ve sözleşme oluşturulmalıdır. Ancak genel olarak bir evlilik sözleşmesi maddeleri şunlar olabilir:

• Tarafların Kimlik Bilgileri: Sözleşmeyi imzalayan tarafların isimleri, soyadları, doğum tarihleri ve kimlik bilgileri gibi temel kişisel bilgiler.
• Mal Rejimi Seçimi: Mal rejimi, evliliğin mülkiyet ve finansal düzenlemelerini belirler. Bu bölümde, tarafların hangi mal rejimini tercih ettikleri belirtilmelidir (örneğin, mal ayrılığı, edinilmiş mallara katılma vb.).
• Maddi Destek ve Gelir Paylaşımı: Taraflar arasındaki ekonomik düzenlemeleri içerir. Bu, boşanma durumunda gelirlerin ve masrafların nasıl paylaşılacağını belirleyebilir.
• Evlilik İçi ve Sonrası Edinilen Malların Belirlenmesi: Hangi malların ortak olarak kabul edileceği ve hangi malların ayrı olduğu belirtilmelidir.
• Evlilik Birliği İçin Ortak Hesaplar ve Yatırımlar: Ortak banka hesapları, yatırımlar ve finansal düzenlemelerle ilgili detaylar bu kısımda yer alabilir.
• Düzeltilmiş ve Ek Hükümler: Tarafların özel istekleri doğrultusunda ek düzenlemeler ve değişiklikler bu bölümde yer alabilir.
• Sözleşmenin Geçerliliği ve Onay: Tarafların imzalarıyla birlikte, sözleşmenin taraflarca özgür iradeleriyle kabul edildiğine dair hükümler eklenmelidir.

Unutulmaması gereken önemli bir nokta, her çiftin ihtiyaçları farklı olduğundan, evlilik sözleşmesi maddeleri kişiselleştirilebilir. Ayrıca, sözleşme yasalara uygun olmalı ve her iki tarafın da rızasıyla yapılmalıdır. Bu nedenle, bir avukattan profesyonel destek almak önemlidir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Evlilik, hayatın en önemli adımlarından biridir ve bu birlikteliği koruma altına alan evlilik sözleşmesi, çiftlerin gelecekteki finansal ve mülkiyetle ilgili durumlarını düzenler. Ancak, bu belgeyi hazırlarken evlilik sözleşmesinde dikkat edilecek hususlar vardır. Tarafların mal rejimi, maddi destek, miras ve diğer önemli konulardaki beklentileri net bir şekilde belirtilmelidir. Ayrıca, evlilik sözleşmesi, yürürlükteki yasalar ve tarafların haklarına uygun olarak hazırlanmalıdır. Bu belge, çiftlerin ilişkilerini sağlam temellere oturtmak ve olası anlaşmazlıkları önlemek adına büyük bir öneme sahiptir.

Uygulamada sözleşme düzenlenirken en çok göz ardı edilen ve sorun yaşanan hususlar aşağıda belirtilmiştir. Evlilik sözleşmesinde dikkat edilecek hususlar:

• Eşlerden Birinin Talebi Üzerine Mal Rejimi Değişikliği

Evlilik sözleşmeleri kural olarak eşlerin ortak iradeleriyle kurulur. Ancak bazı istisnai durumlarda, eşlerden birinin talebi üzerine mal rejimi değişikliği yapılabilir. Bu durumlardan birinin mevcut olması halinde, eşlerden birinin talebi üzerine hakim, şartlar uygunsa eşler arasındaki mal rejimini mal ayrılığına geçirme kararı verebilir

Bu durumlar Türk Medeni Kanunu’nun 206. maddesinde sınırlı sayıda düzenlenmiştir ve aşağıdaki gibidir:

• Diğer eşe ait malvarlığının borçlarla yüklenmiş olması veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,
• Diğer eşin, talepte bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,
• Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işlemi yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan vermemesi,
• Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, gelirleri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,
• Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması. (Eğer eşlerden biri sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksunsa, yasal temsilcisi bu sebep ile mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilir.)

• Evlilik Sözleşmesi Ölüm Halinde Ne Olur?

Evlilik, eşlerden birinin vefatıyla sona erdiğinde, geride kalan eş genellikle hem mirasçı hem de mal rejimi tarafı olur. Mal ayrılığı rejimi uygulanıyorsa, eşlerin birbirlerinin sahip olduğu mallara ilişkin herhangi bir hakkı bulunmamaktadır. Ancak, miras hükümleri kapsamında, hayatta kalan eşin vefat eden eş üzerindeki mirasçılığı devam eder. Bu da demektir ki, evliliğin sona ermesiyle birlikte, hayatta kalan eş, miras paylaşımı hükümlerine tabi olarak payını alabilir, hatta böyle bir alacak doğmasa bile mirasçı sıfatıyla hak talep edebilir.

• Evlilik Sözleşmesi Nafakaya Dair Hükümler İçerebilir mi?

Evlilik sözleşmesi, kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kişilik haklarına ve kamu düzenine aykırı hükümler içeremez. Bu sebeple, kişinin nafaka talep hakkı henüz doğmadan önce bu hakkını sınırlayan bir hüküm sözleşmeye eklenirse, bu hüküm geçersiz olacaktır. Yoksulluk nafakası almaya hak kazanan bir taraf dahi kendi rızasıyla bu haktan önceden vazgeçemez. Bu nedenle, evlilik sözleşmesi nafaka ödemesini ortadan kaldıramaz. Ayrıca, tarafların kişisel egolarını tatmin etmeye yönelik anlamsız hükümler de temel hak ve özgürlükleri sınırlayıcı nitelikte olduğundan geçersiz olacaktır.

• Evlilik Sözleşmesi Şarta Bağlı Yapılabilir mi?

Evlilik sözleşmesi, mal rejimi seçimi dışında ek şartlara bağlı olarak yapılamaz. Eşler arasında kendi aralarında imzaladıkları belge, resmi olarak evlilik sözleşmesi niteliğinde değildir. Mal rejimi seçimi dışında, evlilik sözleşmesi şartlarında herhangi bir düzenleme yapma yetkileri bulunmamaktadır. Dolayısıyla, eşler kendi aralarında örneğin aldatma durumunda uygulanacak bir cezai şart gibi kurallar koyma hakkına sahip değillerdir. Resmi olarak tanınan evlilik sözleşmesi, belirli yasal prosedürlere tabi tutulmuş ve tarafların haklarını koruyan bir belge olup, mal rejimi seçimi dışında ek düzenlemelere izin vermez.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ

Evlilik sözleşmesi, mahkeme kararıyla iptal edilene kadar geçerlidir. Bu demektir ki, tarafların evliliği sonlandırması (boşanma veya eşin ölümü) durumunda, sözleşme hükümleri geçerli olacaktır. Ancak mahkeme bir nedenle sözleşmenin geçersiz olduğuna karar verirse, sözleşme etkisiz hale gelir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ

Evlilik sözleşmesinin iptali için belirli şartlar bulunmaktadır. Bu şartların başında, sözleşmenin kuruluş aşamasında eşlerden birinin iradesinde meydana gelen yanılma, tehdit veya şiddet etkisinin olduğunu öne sürme hakkı gelmektedir. Bu durumda, eşler, sözleşmenin geçersiz olduğunu iddia ederek iptali için dava açabilirler.

Bununla birlikte, dikkate almanız gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır:

• Sözleşmenin düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde dava açılması gerekmektedir. Bu süre içinde dava açılmazsa, sözleşme geçerliliğini korur.
• Sözleşmenin noter huzurunda düzenlendiği durumlarda, iptali istenen sözleşmenin geçersiz olduğunu kanıtlamak için aynı derecede güçlü bir belgeye ihtiyaç vardır. Bu, mahkemeye somut kanıtlar sunmanız gerektiği anlamına gelir.

Bu şartlar altında, eşler, yanılma, tehdit veya şiddet gibi etkiler altında kalarak yapılan bir mal rejimi sözleşmesinin iptalini talep edebilirler. Ancak, bu taleplerin belirli yasal süreçlere uygun olarak yapılması önemlidir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ ÖRNEĞİ KULLANMAK SAKINCALI MI?

Bu makalede, mal rejimi sözleşmelerinin şekil şartları ve içerik detaylarına odaklanılmıştır. Ancak, her evliliğin özgün ihtiyaçları ve koşulları farklı olduğundan, herhangi bir standart örneğin her duruma uyması mümkün değildir. Bu nedenle, evlilik öncesi mal rejimi belirlenirken öncelikle çiftlerin mal rejimi türleri hakkında bilgi edinmeleri ve hangi türün en uygun olduğuna karar vermeleri önemlidir.

Bir örnek sözleşmenin her duruma uyması garantisi verilemez ve bu nedenle dikkatli bir şekilde değerlendirilmelidir. Yanlış bir seçim ileride telafisi zor kayıplara yol açabilir. Her evliliğin kendine özgü bir dizi faktörü ve koşulları bulunmaktadır ve bu nedenle, her örneğin herkese uyması beklenemez.

Bu noktada, evlilik öncesinde iyi bir araştırma yapmanızı ve bir boşanma avukatından yardım almanızı şiddetle tavsiye ederiz. Uzman bir aile hukuku avukatı, çiftlere kendi özel durumlarına en uygun mal rejimi türü hakkında rehberlik eder, evlilik sözleşmesi şartlarını belirler ve evlilik sözleşmesi maddelerini oluşturur.