FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI
Türkiye’de fikri mülkiyet hakları; endüstriyel mülkiyet hakları ve telif hakları olarak iki kategoriye ayrılmaktadır. Endüstriyel mülkiyet hakları ticari markaları, patentleri, endüstriyel tasarımları ve coğrafi işaretleri kapsamaktadır. Telif hakları ise edebi, sanatsal ve bilimsel eserleri kapsar.
Patentler; icatları, yeni teknolojileri ve yenilikçi ürünleri korur. Türkiye’de patent koruması başvuru tarihinden itibaren 20 yıl süreyle verilir. Türk Patent ve Marka Ofisi (TÜRKPATENT) Türkiye’de patent verme sorumluluğuna sahiptir. Patent almak için TÜRKPATENT’e başvuru yapılmalıdır ve icat yeni, özgün ve sanayiye uygulanabilir olmalıdır.
Ticari marka, bir şirketin mal ve hizmetlerini diğerlerinden ayırt eden bir işarettir. Türkiye’de ticari marka tescili ile kazanılan korunma on yıl süreyle verilir ve on yıl süreyle yenilenebilir. TÜRKPATENT, Türkiye’de ticari marka tescilinden sorumludur. Ticari marka tescili için TÜRKPATENT’e başvuru yapılmalıdır ve işaret ayırt edici ve tanımlayıcı olmamalıdır.
Endüstriyel tasarım, bir ürünün estetik yönlerini, şeklini, rengini ve dokusunu kapsar. Türkiye’de endüstriyel tasarım koruması beş yıl süreyle verilir ve maksimum yirmi beş yıl süreyle beş yıl süreyle yenilenebilir. TÜRKPATENT, Türkiye’de endüstriyel tasarım korumasını sağlar. Endüstriyel tasarım koruması almak için TÜRKPATENT’e başvuru yapılmalıdır ve tasarım yeni ve özgün olmalıdır.
Telif hakları, edebi, sanatsal ve müziksel eserler gibi özgün eserleri korur. Türkiye’de telif hakları koruması yazarın ölümünden sonra yetmiş yıl boyunca verilir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye’de telif hakları korumasından sorumludur. Telif hakları koruması için kayıt gerekmez.
Coğrafi işaretler (Cİ), bir ürünün belirli nitelikleri, özellikleri veya üne sahip olduğu belirli bir coğrafi bölgeden kaynaklandığını belirten işaretlerdir. Türkiye’de Cİ koruması süresiz olarak verilmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye’de Cİ’leri kaydetmekten sorumludur.
TÜRKİYE’DE MARKA TESCİLİ VE TİCARİ MARKA KORUMA SÜRECİ
Ticari Marka tescili, Türkiye’de fikri mülkiyet haklarınızı korumanın en önemli adımlarından biridir. Bir ticari marka, bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğerlerinden ayırt eden benzersiz bir sembol, tasarım veya kelime öbeğidir. Türkiye’de bir markanın tescil edilmesi şu adımları içerir:
- Ticari marka araştırması yapmak: Ticari marka tescili için başvuru yapmadan önce, önerilen markanın var olan bir markaya benzer olmadığından emin olmak için bir marka araştırması yapmak önemlidir. Bu, Türk Patent ve Marka Kurumu (TPE) web sitesi üzerinden çevrimiçi olarak yapılabilir.
- Başvuru yapmak: Marka araştırması yapılıp, önerilen markanın kullanılabileceği tespit edildikten sonra, marka başvurusu TPE’ye yapılabilir. Başvuruda markanın adı, sınıfı ve resmi bulunmalıdır.
- Başvurunun incelenmesi: TPE, marka başvurusunu tescil şartlarını karşıladığından emin olmak için inceler.
- Başvurunun yayınlanması: Ticari marka tescili başvurusu kabul edilirse, Resmi Marka Bülteni’nde yayınlanır ve ilgililer markanın tescil edilmesine itiraz edebilirler.
- Marka tescil belgesinin verilmesi: Herhangi bir itiraz olmazsa, TPE marka tescil belgesini verir ve marka başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren on yıl boyunca marka koruma altına alınır.
Ek olarak kısaca tasarım haklarının korunmasından da bahsedecek olursak, tasarımları birden çok mevzuat hükmü ile korumak mümkündür; bir tasarım hangi mevzuatla korunmak isteniyorsa, korunmak istediği mevzuatın şartlarını haiz olmalıdır. Tasarımlar FSEK ile, patent veya faydalı model mevzuatı ile, marka mevzuatı ve haksız rekabet hükümleri ile koruma alanı bulabilir. Zira, tasarım korumasını, salt tasarım mevzuatı ile korumak yetersiz olabileceği gibi tasarımının korunmasını da sınırlandırma neticesine sebebiyet verebilecektir.
TÜRKİYE’DE TİCARİ MARKA İHLALİNİN ÖNLENMESİ
Ticari marka ihlali, üçüncü bir tarafın sahibinden izin almadan kayıtlı bir ticari markayı kullanması ve tüketiciler arasında kafa karışıklığı veya aldatma yaratması durumunda ortaya çıkar. Bu, marka değeri ve gelir kaybına neden olabilir ve marka ihlalini yapan kişiye karşı yasal işlem başlatılabilir. Türkiye’de ticari marka ihlalinin önlenmesi ve ticari marka koruması için birkaç yöntem vardır ve aşağıda kısaca belirtilmiştir.
- Yasal işlem başlatın: Ticari marka ihlali tespit edildiğinde, ihlalciye bir ihtarname göndererek ticari markanızın kullanımını durdurmasını talep edebilirsiniz. Buna rağmen ticari markaya tecavüz devem ediyorsa, Türk mahkemelerinde dava açabilir ve tazminat ve tedbiren yasaklama gibi hukuki çözümler talep edebilirsiniz.
- Çalışanlarınızı eğitin: Çalışanlarınızı ticari marka korumasının önemine ve potansiyel ihlalleri nasıl tespit edeceğine dair eğitmek, ticari marka ihlallerinin önlenmesine yardımcı olabilir. Bu, ticari marka hukuku konusunda eğitim sağlamak, ticari marka kullanım politikası oluşturmak ve potansiyel ihlalleri izlemek ve raporlamak için prosedürler uygulamak gibi eylemleri içerebilir.
Sonuç olarak, Türkiye’de ticari marka ihlalini önlemek ve ticari marka korumasını sağlamak için kayıt, arama, izleme, yasal işlem ve çalışan eğitimi gibi proaktif bir yaklaşım gerektirir. Ticari marka korumasını ciddiye almak ve ticari marka ihlallerini önleyebilecek önlemlere yatırım yapmak önemlidir. Bu adımları izleyerek, ticari markanızı koruyabilir ve ihlalleri önleyebilirsiniz, bu da sonuç olarak işinizin başarısını sağlar.
FİKRİ MÜLKİYET HUKUKUNDAKİ DAVALAR NELERDİR?
Fikri Mülkiyet haklarında; marka ihlali halinde açılabilecek davalara baktığımızda, ihtiyati tedbir, gümrüklerde el koyma gibi talepler mümkün olmaktayken ayrıca eser sahibinin tespiti, tecavüzün tespiti, tecavüzün önlenmesi ve kaldırılması, bedel davası, sınai hakkın gaspı nedeniyle hakkın devri, haksız rekabetin önlenmesi, haksız rekabetin giderilmesi, maddi ve manevi tazminat davaları da bu alana giren davalardandır. Tespit davaları olarak, delillerin tespiti, tecavüzün tespiti, tecavüzün mevcut olmadığının tespiti talep edilebilmektedir.
Fikri mülkiyet hukukunda çeşitli davalara rastlanır. İşte fikri mülkiyet hukukunda sıkça görülen bazı dava türleri:
- Telif Hakkı İhlali Davaları: Bir eserin izinsiz kullanılması, çoğaltılması, dağıtılması veya kamuoyuna sunulması gibi durumlar telif hakkı ihlali olarak kabul edilir. Telif hakkı sahibi, eserine yönelik ihlalleri önlemek veya tazminat talep etmek için dava açabilir.
- Marka Hakkı İhlali Davaları: Bir markanın izinsiz kullanılması veya benzer bir markanın tüketiciyi yanıltacak şekilde kullanılması marka hakkı ihlali olarak kabul edilir. Marka sahibi, marka hakkının korunması veya tazminat talepleri için dava açabilir.
- Patent Hakkı İhlali Davaları: Bir patentin izinsiz olarak üretilmesi, kullanılması veya satılması patent hakkı ihlali olarak kabul edilir. Patent sahibi, patent hakkını korumak veya tazminat talepleri için dava açabilir.
- Tasarım Hakkı İhlali Davaları: Bir tasarımın izinsiz kullanılması veya benzer bir tasarımın üretilmesi tasarım hakkı ihlali olarak kabul edilir. Tasarım sahibi, tasarım hakkının korunması veya tazminat talepleri için dava açabilir.
- Ticari Sırların İhlali Davaları: Bir ticari sırrın izinsiz olarak elde edilmesi, ifşa edilmesi veya kötüye kullanılması ticari sırların ihlali olarak kabul edilir. Şirketler, ticari sırlarını korumak veya tazminat talepleri için dava açabilir.
Bu sadece bazı örneklerdir ve fikri mülkiyet hukukunda daha birçok dava türü bulunabilir. Davalar, yerel yargı sistemi ve fikri mülkiyet kanunlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ayrıca bu hukuk dalı Ticaret Hukuku ile doğrudan bağlantılı olduğu için Ticaret Hukuku sayfamızı da inceleyebilirsiniz.
FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINDA CEZAİ KORUMA
Aynı zamanda hukukumuzda fikri mülkiyet hakları için cezai bir koruma da mevcuttur. FSEK 71/1 maddesine göre, bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak sahiplerinin yazılı izni olamadan işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticari amaçla satın alan, ithal veya ihraç eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adli para cezasına hükmolunur. Cezai yaptırımın alanı çok geniştir; kovuşturması şikayete bağlıdır.
FİKRİ MÜLKİYET DAVALARINDA YETKİLİ MAHKEME NERESİDİR?
Genel yetki kuralına göre hukuk davaları davalının ikametgahı mahkemesinde açılır. FSEK’in 76.maddesine göre ise, davacının kendi ikametgahı mahkemesinde de önleme ve kaldırma davalarının açılabileceği düzenlenmiştir; bu kural tazminat davaları için geçerli değildir. Haksız fiil niteliğinde bulunan tecavüz fiillerinde ise, tecavüz fiilinin yapıldığı veya sonuçlarının görüldüğü yer mahkemesi de yetkilidir. Görevli mahkeme ise, Adalet Bakanlığı tarafından kurulan ihtisas mahkemeleridir.
ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?
Hukuk davalarında zamanaşımı süresi, haksız fiiller bakımından 2 ve 10 yıllık zamanaşımı süreleri söz konusudur. Sözleşmeden soğan borçlarda zamanaşımı süresi 10 yıldır. Tecavüz fiili aynı zamanda cezayı gerektiriyorsa ve ceza zamanaşımı süresi daha uzunsa, bu süre hukuk davasında da uygulanır.
FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Ülkemizde tescil işlemlerini Türk Patent Enstitüsü yapmaktadır. Bu kapsamda, Türkiye’de gerçek hak sahipliği ilkesi benimsenmektedir; üçüncü kişilerin sahibi bulunduğu bir markayı, buluşu ya da tasarımı kendi adına tescil ettiren bir kişi korumadan yaralanamamaktadır. Eğer, kişi seçtiği markayı hiç kullanmadan tescilini yapmışsa bu kurucu nitelikte yapılmış bir tescili ifade eder. Bir marka tescil edilmeden kullanılmış ve sonradan tescil ettirilmişse, bu tescil açıklayıcı nitelikte bir tescildir. Ülkesellik ilkesi gereğince, hangi ülkede koruma elde edilmek isteniyorsa, kural olarak o ülkelerde tescilin yapılması zorunlu olmaktadır.
Marka adı /marka adları ve hakları açısından baktığımızda tescile şekli anlamda elverişli olan işaretler ise şu şekilde ifade edilebilir; çizimle görüntülenebilen ve benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla çoğaltılabilen, yayınlanabilen, her türlü işaretin marka olarak tescil edilmesi şekli anlamda elverişli olarak bulunmaktadır Bu anlamda, şekiller, sözcükler, ayırt edici kombinasyonlarda harfler ve sayılar, kendi içlerinde özel bir kombinasyon oluşturmaları halinde renkler, notaya dökülebilmesi kaydıyla sesler, kimyasal bir formülle ifade edilebilmesi halinde kokular marka tescili bakımından elverişli olmaktadır.
Ticari Markanın Hükümsüz Hale Gelmesi
MarKHK 14.maddeye göre markanın tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklı bir sebep olmaksızın kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıllık bir süre için kesintisiz ara verilmesi halinde marka hükümsüz kalır. Ayrıca, tescilsiz bir marka veya uygulamadaki tabiriyle tescilsiz bir ticari markanın kullanımı hakkında ise, Sinai Mülkiyet Kanunu 25.maddesinde düzenleme alanı bulmuştur, buna göre tescilsiz marka sahibi gerçek hak sahipliği ispatlamak suretiyle üçüncü bir kişi tarafından tescil edilmiş olan markanın terkinini sağlayabilir. Ticari faaliyeti için bir işaret seçip kullanmakta olan şahıs, eğer markasını tescil ettirmemişse, bir an için bir hak ihlali olması durumunda Türk Ticaret Kanunu kapsamında haksız rekabet hükümlerinden faydalanabilecektir.
FİKRİ VE SİNAİ MÜLKİYET KONUSUNDA HUKUKİ YARDIM ALMANIN ÖNEMİ
Tecrübeli bir avukattan hukuki destek almak, Türkiye’deki fikri mülkiyet haklarınızı koruma sürecinde atacağınız önemli bir adımdır.
Tecrübeli bir Fikri Mülkiyet avukatı,
- Ticari markalarınızı, patentlerinizi, telif haklarınızı ve diğer fikri mülkiyet biçimlerinizi nasıl koruyacağınız konusunda değerli tavsiyeler verebilir.
- Fikri Mülkiyet avukatı, size özelleştirilmiş tavsiyeler, risk değerlendirmesi ve mahkeme süreçlerinde temsil sağlayabilir.
- Kapsamlı bir Fikri Mülkiyet stratejisi geliştirmenize yardımcı olabilir, iş hedeflerinize uyumlu bir strateji oluşturabilir ve fikri mülkiyet haklarınızı en üst düzeyde korumanızı sağlayabilir.
- Karmaşık hukuk sistemini yönetmenize, hukuki belgeler hazırlamanıza ve mahkeme süreçlerinde size temsil edebilirler.
Fikri ve Sınai Mülkiyet haklarının korunması bakımından, gerek tescil işlemlerinin yapılması, ilgili sürelerin takibi, gerekse herhangi bir tecavüz durumundan hukuki ve cezai başvurularının mevzuata uygun şekilde yapılması, takip edilmesi ve neticelendirilmesi açısından avukat desteği son derece önem arz etmektedir.
